Podstawą rozpoznania udaru jest wywiad lekarski zebrany od pacjenta lub jeżeli jest to niemożliwe ze względu na to, że pacjent jest nieprzytomny lub ma zaburzenia świadomości – od rodziny lub świadków zdarzenia. Niezbędne jest zweryfikowanie czasu jaki minął od pojawienia się objawów do czasu przywiezienia do szpitala – warunkuje to sposób leczenia.
Po zebraniu wywiadu lekarz ocenia stan pacjenta – przeprowadza badanie neurologiczne oraz badanie internistyczne z oceną czynności serca, ciśnienia tętniczego krwi, stanu układu oddechowego i osłuchiwaniem tętnic szyjnych. Jeśli lekarz podejrzewa udar zleci wykonanie tomografii komputerowej głowy a także: badanie EKG, podstawowych parametrów krwi takich jak: morfologia, wskaźniki krzepnięcia, stężenie elektrolitów i glukozy, wysycenie krwi tlenem i inne.
Wszystkie wstępne badania być może umożliwią rozpoznanie bezpośredniej przyczyny udaru, jego rozległości a także ocenę współwystępujących chorób.
U każdego chorego z podejrzeniem udaru mózgu należy jak najszybciej wykonać tomografię komputerową głowy lub rezonans magnetyczny. Badania te pozwalają zróżnicować przyczynę udaru – czy był on skutkiem zamknięcia tętnicy, czy wręcz przeciwnie, następstwem krwotoku do mózgu.
W przypadku udaru niedokrwiennego im więcej czasu minie od początku udaru do wykonania badania, tym bardziej wyraźne zmiany i większa szansa na wykrycie niedokrwienia. Dlatego jeżeli w badaniu tym wystąpią zmiany o charakterze niedokrwienia można jednoznacznie potwierdzić, jednak brak takich zmian nie pozwala na wykluczenie udaru niedokrwiennego, gdyż możliwe jest że zmiany są na tyle dyskretne i upłynęło zbyt mało czasu od wystąpienia udaru, że w TK jeszcze ich nie widać.
Mimo tego, że udaru niedokrwiennego czasem nie widać w tomografii, to badanie to jest przydatne w rozpoznawaniu udaru, gdyż pozwala wykluczyć udar krwotoczny.
Udar mózgu to bardzo poważna choroba, może kosztować utratę sprawności, zdrowia a nawet życia. Z tego powodu ważna jest jak najszybsza diagnoza, która umożliwi wdrożenie właściwego leczenia – w przypadku udaru niedokrwiennego – leków rozpuszczających zakrzep, a w przypadku udaru krwotocznego ewentualnej operacji.
Inne pomocne badania to:
Badanie tętnic – USG dopplerowskie tętnic domózgowych, USGD-TCD (Doppler przezczaszkowy) tętnic wewnątrzczaszkowych i angio-TK lub-angio NMR a czasami arteriografia klasyczna;
Nakłucie lędźwiowe - jest wskazane jeśli objawy kliniczne (okoliczności zachorowania, obecność objawów oponowych, zaburzenia świadomości, itd.) wskazują na podejrzenie krwotoku podpajęczynówkowego;
USG serca potocznie zwane echokardiografią i 24 godzinny zapis EKG zwany Holterem w przypadku podejrzenia sercowego pochodzenia zatorów mózgowych.
Leczenie udaru ma na celu jak najszybsze przywrócenie przepływu krwi w obszarze objętym niedokrwieniem. Będzie to w udarach niedokrwiennych leczenie przeciwpłytkowe lub leczenie trombolityczne (rozpuszczające zakrzep). Leczenie operacyjne może być prowadzone w niektórych przypadkach zakrzepów w tętnicach szyjnych oraz w części udarów krwotocznych. Leczenie ma też na celu przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom biochemicznym powstającym w wyniku niedokrwienia (leczenie neuroprotekcyjne) oraz wczesne wykrywanie i leczenie powikłań pozamózgowych.
Najskuteczniejszym sposobem uzyskania prawidłowej średnicy naczynia krwionośnego jest tromboliza, mająca na celu rozpuszczenie zakrzepu zamykającego lub zwężającego światło naczynia.
Jest to nowoczesna i bardzo skuteczna metoda. Leczenie trombolityczne podaje się dożylnie przez godzinę . Średnio kwalifikuje się na nie w Polsce 8 proc. osób po udarze niedokrwiennym. Należy jednak pamiętać, że trombolizę można stosować do 4,5 godziny od wystąpienia pierwszych objawów udaru mózgu. Dlatego w przypadku podejrzenia udaru należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. Liczy się każda minuta
Choć tromboliza może doprowadzić do pełnego wyzdrowienia , nie każda osoba może otrzymać to leczenie, a u części osób mogą wystąpić powikłania. Gdy nie można stwierdzić ile czasu minęło od wystąpienia pierwszych objawów udarowych , wtedy nie lekarz nie może zastosować leczenia trombolitycznego. Dotyczy to zwykle sytuacji gdy pacjent doznał udaru podczas snu lub do zachorowania doszło u osoby mieszkającej samotnie, która nie była w stanie wezwać pomocy.
Udar mózgu to stan zagrożenia życia więc każdy pacjent przyjęty do oddziału udarowego jest stale podłączony do kardiomonitora kontrolującego tętno raz oddech chorego oraz ostrzegającego o arytmii oraz niewydolności oddechowej.
Zgodnie z zaleceniami Sekcji Chrób Naczyniowych Polskiego Towarzystwa Neurlogicznego są to osoby:
- z krwotokiem mózgowym widocznym w tomografii lub rezonansie magentycznym
- u których czas trwania objawów był dłuższy niż 4,5 godziny
- z wysokim ciśnieniem krwi powyżej 185/110 mmHg
- leczone heparyną w ciągu 48 godzin poprzedzających wystąpienie udaru mózgu, z wydłużonym czasem krzepnięcia krwi
- z zaburzeniami krzepnięcia krwi
- u których stosowano doustne leczenie przeciwzakrzepowe np. warfaryną lub acenokumarolem
- z przebytym krwawieniem wewenątrzczaszkowym lub podejrzeniem świeżego krwawienia
- z podejrzeniem krwotoku podpajęczynówkowego lub tuż po nim
- z obecną czynną chorobą nowotworową
- po niedawno przebytych zabiegach operacyjnych z otwarciem czaszki lub po operacjach kręgosłupa
- z ostrym zapaleniem trzustki
- z czynną chorobą wrzodową
- z niewydolnością , marskością wątroby
- które przeszły duży zabieg operacyjny lub rozległy uraz w ciągu ostatnich trzech miesięcy.
W pierwszej dobie chory może wymagać dożylnego uzupełniania płynów przez kroplówkę. Jeżeli sam nie może jeść , żywiony jest przez specjalną sondę. Kiedy tylko stan ogólny chorego na to pozwala lekarze zlecają rozpoczęcie rehabilitacji przyłóżkowej. Wczesne włączenie rehabilitacji, już w pierwszej dobie udaru, zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań pozamózgowych związanych z unieruchomieniem chorego oraz stymulując zjawisko plastyczności mózgu - zmniejsza objawy deficytu ruchowego, wpływa na poprawę sprawności, siły mięśni, poruszania się, funkcjonowania codziennego, zapobiega przykurczom mięśniowym, depresji.
Te pytania warto zadać lekarzowi, który opiekuję się naszym bliskim po udarze mózgu w pierwszych godzinach po przyjęciu do szpitala. Odpowiednio zorganizowana komunikacja pomoże tak samo nam jak i lekarzowi.
Jaki udar miał miejsce? Niedokrwienny czy krwotoczny?
Jakie badania zostały wykonane i jakie są zaplanowane?
Czy można było podać trombolizę? Jeśli nie, to dlaczego?
W kolejnych dniach pobytu, gdy znane będą wyniki pozostałych badań można spytać:
Jak duży obszar mózgu został objęty udarem i jakie w związku z tym mogą być jego skutki?
Czy można już powiedzieć jakie mogły być przyczyny udaru?
Jak będzie wyglądało dalsze leczenie? Jakie są plany odnośnie dalszego pobytu chorego w szpitalu?
Czy rozpoczęto już rehabilitację? Jeżeli nie to z jakiego powodu?
Czy mogę w chwili obecnej jakoś pomóc choremu?
