Terapia lustrzana to rodzaj terapii neurorehabilitacyjnej, którą można stosować u pacjentów z niedowładami kończyn po udarze mózgu. Do jej zastosowania wystarczy zwyczajne lustro. Podczas ćwiczeń jest ono umieszczone w taki sposób że pacjent nie widzi swojej niedowładnej kończyny. Widzi tylko odbicie zdrowej. Terapia polega na wykonywaniu ruchów zdrową ręką i obserwowaniu ich w lustrze, podczas gdy chora ręka próbuje wykonać te same ruchy poza polem widzenia. Tego rodzaju oddziaływanie ma spowodować aktywacje neuronów lustrzanych w mózgu oraz poprawić sprawność kończyny niedowładnej. Terapia lustrzana została wstępnie opracowana w połowie lat 90. XX w. przez amerykańskiego specjalistę neurologii behawioralnej Vilayanura Ramachandrana, który zauważył, że zastosowanie mentalnych technik terapeutycznych przynosi ulgę w przypadku bólu fantomowego po amputacji kończyn. Obecnie terapia lustrzana wykorzystana jest również w rehabilitacji osób po udarze mózgu.
Neurony ruchowe to komórki nerwowe, które są odpowiedzialne za każdy ruch który wykonujemy. To one strują aktywnością mięśni które powodują naszą aktywność ruchową.
Neurony lustrzane to grupy komórek nerwowych (neuronów), które uaktywniają się podczas wykonywania pewnej czynności lub obserwowania jej u innych osobników. System neuronów lustrzanych (mirror neuron system), rozproszony w korze mózgowej, został odkryty na początku lat 90.
Rola neuronów lustrzanych polega przede wszystkim na obserwowaniu czynności ruchowej i jej rozumieniu. Do ich aktywacji wystarczy tylko gdy obserwujemy daną czynność wykonywaną przez inną osobę lub – jak w przypadku terapii lustrzanej – przez inną kończynę. Dzięki temu mechanizmowi informacja o obserwowanej czynności ruchowej jest przekazywana do strefy ruchowej mózgu. Oszukujemy w ten sposób trochę nasz mózgu gdyż odbiera on obserwowany ruch tak samo ja gdyby wykonywało go nasze ciało.
Aby terapia lustrzana przynosiła zamierzone efekty pacjent powinien być w pełni zaangażowany w wykonywane ćwiczenia oraz posiadać silna motywacje do ich stosowania. Ten rodzaj terapii wymaga wielokrotnych powtórzeń danego ruchu, ponieważ tylko w ten sposób możliwie jest stymulowanie występowania zmian w obrębie kory mózgowej. Zasadnicze znacznie podczas ćwiczeń ma nieprzerwany kontakt wzrokowy z odbiciem lustrzanym kończyny. Najlepsze efekty terapeutyczne stosując terapie lustrzaną możemy uzyskać wtedy gdy będziemy stosowali ją systematycznie przez dłuższy okres czasu. W jednym z badań opisywanych w Internecie w którym stosowano terapię lustrzaną u pacjentki po udarze mózgu przez okres 4 tygodni, 6 dni w tygodniu przez 30 minut jako dodatek do terapii podstawowej uzyskano poprawę w zakresie funkcji ręki oraz udało nam się zmniejszyć spastyczność. Ten model wydaje się optymalny jeśli oczekujemy zauważalnych efektów po stosowaniu terapii lustrzanej.
Bardzo ważnym czynnikiem w terapii lustrzanej jest umiejętność stosowania się do instrukcji przekazywanych przez fizjoterapeutę prowadzącego terapie oraz systematyczność wykonywanych ćwiczeń. Z tego też powodu pacjenci po udarze u których występują zaburzenia funkcji poznawczych oraz językowych mogą nie uzyskiwać spodziewanych efektów terapeutycznych. Również pacjenci po udarze ze zdiagnozowanym zespołem zaniedbywania połowicznego. Pacjenci z tym zaburzeniem nie są wstanie poświęcić zaniedbywanej stronie wystarczająco dużo uwagi by terapia przynosiła zamierzone efekty.
Terapię lustrzaną można stosować po udarze mózgu warunkach szpitalnych oraz warunkach domowych. Nie wymaga ona specjalistycznego sprzętu. Wystarczy tylko systematyczność i wytrwałość.
Dla wielu pacjentów po udarze może ona być doskonałym uzupełnieniem głównej terapii fizjoterapeutycznej, nawet jeżeli wiąże się z pewnym małym „oszukaństwem” ☺
